غنای خدا (قرآن)خداوند متعال غنی بالذات است و به مال و دارایی‌های جهانیان نیازی ندارد. ۱ - مالک همه موجوداتخداوند، مالک تمام موجودات و بی نیاز مطلق از آنها است. «ولله ما فی السمـوت وما فی الارض... وان تکفروا فان لله ما فی السمـوت وما فی الارض وکان الله غنیـا حمیدا؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن خداست. و ما به کسانی که پیش از شما، کتاب آسمانی به آنها داده شده بود، سفارش کردیم، (همچنین) به شما (نیز) سفارش می‌کنیم که از (نافرمانی) خدا بپرهیزید! و اگر کافر شوید، (به خدا زیانی نمی‌رسد؛ زیرا) برای خداست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، و خداوند، بی نیاز و ستوده است». «قالوا اتخذ الله ولدا سبحـنه هو الغنی له ما فی السمـوت وما فی الارض...؛ گفتند: خداوند فرزندی برای خود انتخاب کرده است (از هر عیب و نقص و احتیاجی) منزه است! او بی نیاز است! از آن اوست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است! شما هیچ گونه دلیلی بر این ادعا ندارید! آیا به خدا نسبتی می‌دهید که نمی‌دانید؟». «له ما فی السمـوت وما فی الارض وان الله لهو الغنی الحمید؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست؛ و خداوند بی‌نیاز، و شایسته هر گونه ستایش است». «لله ما فی السمـوت والارض ان الله هو الغنی الحمید؛ آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست، چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است». خداى تعالى مبدأ تمامى خلائق، و دهنده تمامى كمالات است، پس خود او بايد داراى هر چيز باشد كه موجودات محتاج به آنند، پس او غنى على الاطلاق است، چون اگر از جهتى غنى و از جهتى ديگر محتاج باشد، نمى‌تواند از آن جهت، دهنده کمال باشد و اين خلف فرض است. ۲ - بی‌نیاز از مال دیگرانخداوند، غنی و بی نیاز از انفاق و مال دیگران است. «... من صدقة یتبعها اذی والله غنی حلیم؛ گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است؛ و خداوند، بی‌نیاز و بردبار است». «یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض... واعلموا ان الله غنی حمید؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت) به دست آورده‌اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید؛ مگر از روی اغماض و کراهت و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است». «هـانتم هـؤلاء تدعون لتنفقوا فی سبیل الله فمنکم من یبخل ومن یبخل فانما یبخل عن نفسه والله الغنی...؛ آری، شما همان گروهی هستید که برای انفاق در راه خدا دعوت می‌شوید، بعضی از شما بخل می‌ورزند؛ و هر کس بخل ورزد، نسبت به خود بخل کرده است؛ و خداوند بی نیاز است و شما همه نیازمندید؛ و هرگاه سرپیچی کنید، خداوند گروه دیگری را جای شما می‌آورد پس آنها مانند شما نخواهند بود (و سخاوتمندانه در راه خدا انفاق می‌کنند)». «وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون• ما ارید منهم من رزق وما ارید ان یطعمون؛ من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)• هرگز از آنها روزی نمی‌خواهم، و نمی‌خواهم مرا اطعام کنند». «الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ومن یتول فان الله هو الغنی الحمید؛ همانها که بخل می‌ورزند و مردم را به بخل دعوت می‌کنند؛ و هر کس (از این فرمان) روی‌گردان شود، (به خود زیان می‌رساند نه به خدا)، چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است». کسانی از انفاق در راه خدا رو گردانند، و از مواعظ او پند نمی‌گیرند که اطمینان قلبی برایشان حاصل نمی‌شود، که صفت دنیا و نعمت بهشت همان است که خدا بیان کرده، و همچنین باور ندارند که تقدیر امور به دست او است، چون او غنی است و احتیاجی به انفاق آنان ندارد، و حمید هم هست، در آنچه می‌کند محمود و ستوده است. ۳ - بی‌نیاز از عبادت جهانیانخداوند، از عبادت و تلاش جهانیان بی‌نیاز است. «... ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا ومن کفر فان الله غنی عن العــلمین؛ در آن، نشانه‌های روشن، (از جمله) مقام ابراهیم است؛ و هر کس داخل آن (خانه خدا) شود؛ در امان خواهد بود، و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بی نیاز است». «ومن جـهد فانما یجـهد لنفسه ان الله لغنی عن العــلمین؛ کسی که جهاد و تلاش کند، برای خود جهاد می‌کند؛ چرا که خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». برنامه آزمون الهی، جهاد با هوای نفس، و مبارزه با دشمنان سرسخت برای حفظ ایمان و پاکی و تقوا، برنامه خود انسان است، و گرنه خداوند وجودی است نامتناهی از هر نظر و هیچ نیازی ندارد که به وسیله عبادت یا اطاعت بندگان بر طرف شود، کمبودی ندارد که دیگران به او بدهند، بلکه دیگران هر چه دارند از او دارند، از خودشان چیزی ندارند. ۴ - بی‌نیاز کننده دیگرانخداوند، بی نیازکننده آدمیان از فقر و نیاز است. «یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولا تیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه واعلموا ان الله غنی حمید» «وان یتفرقا یغن الله کلا من سعته وکان الله وسعـا حکیمـا؛ (اما) اگر (راهی برای اصلاح در میان خود نیابند، و) از هم جدا شوند، خداوند هر کدام از آنها را با فضل و کرم خود، بی‌نیاز می‌کند؛ و خداوند، دارای فضل و کرم، و حکیم است». «.. وان خفتم عیلة فسوف یغنیکم الله من فضله....؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجدالحرام شوند! و اگر از فقر می‌ترسید، خداوند هرگاه بخواهد، شما را به کرمش بی‌نیاز می‌سازد؛ (و از راه دیگر جبران می‌کند؛) خداوند دانا و حکیم است». «.. ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله...؛ مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است». «یـایها الناس انتم الفقراء الی الله والله هو الغنی الحمید؛ ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید؛ تنها خداوند است که بی‌نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است». «.. والله الغنی وانتم الفقراء...» «وانه هو اغنی واقنی؛ و اینکه اوست که بی‌نیاز کرد و سرمایه باقی بخشید». «ووجدک عائلا فاغنی؛ و تو را فقیر یافت و بی‌نیاز نمود». ۵ - نشانه غنای خداتحولات و جایگزینی انسانها، نشانه غنا و بی نیازی خداوند است. «وربک الغنی ذو الرحمة ان یشا یذهبکم ویستخلف من بعدکم ما یشاء کما انشاکم من ذریة قوم ءاخرین؛ پروردگارت بی‌نیاز و مهربان است؛ (پس به کسی ستم نمی‌کند؛ بلکه همه، نتیجه اعمال خود را می‌گیرند؛) اگر بخواهد، همه شما را می‌برد؛ سپس هر کس را بخواهد جانشین شما می‌سازد؛ همان‌طور که شما را از نسل اقوام دیگری به وجود آورد». «یـایها الناس انتم الفقراء الی الله والله هو الغنی الحمید• ان یشا یذهبکم ویات بخلق جدید• وما ذلک علی الله بعزیز؛ ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید؛ تنها خداوند است که بی‌نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است• اگر بخواهد شما را می‌برد و خلق جدیدی می‌آورد• و این برای خداوند مشکل نیست». «.. والله الغنی وانتم الفقراء وان تتولوا یستبدل قومـا غیرکم ثم لا یکونوا امثــلکم» ۶ - زیان‌ندیدن از اعراض مردمبی نیازی خداوند، موجب زیان ندیدن او از کفر و اعراض مردم است. «... ومن کفر فان الله غنی عن العــلمین» «.. وان تکفروا فان لله ما فی السمـوت وما فی الارض وکان الله غنیـا حمیدا» «وقال موسی ان تکفرو ا انتم ومن فی الارض جمیعـا فان الله لغنی حمید؛ و موسی (به بنی اسرائیل) گفت: اگر شما و همه مردم روی زمین کافر شوید، (به خدا زیانی نمی‌رسد؛ چرا که) خداوند، بی‌نیاز و شایسته ستایش است». «.. ومن کفر فان ربی غنی کریم؛ ...و هر کس کفران نماید (بزیان خویش نموده است، که) پروردگار من، غنی و کریم است». «.. ومن کفر فان الله غنی حمید؛ و آن کس که کفران کند، (زیانی به خدا نمی‌رساند)؛ چرا که خداوند بی‌نیاز و ستوده است». «ان تکفروا فان الله غنی عنکم ولا یرضی لعباده الکفر...؛ اگر کفران کنید، خداوند از شما بی‌نیاز است و هرگز کفران را برای بندگانش نمی پسندد». «.. والله الغنی وانتم الفقراء وان تتولوا یستبدل قومـا غیرکم ثم لا یکونوا امثــلکم» «.. ومن یتول فان الله هو الغنی الحمید؛ همانها که بخل می‌ورزند و مردم را به بخل دعوت می‌کنند؛ و هر کس (از این فرمان) روی‌گردان شود، (به خود زیان می‌رساند نه به خدا)، چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است». «.. ومن یتول فان الله هو الغنی الحمید؛ (آری) برای شما در زندگی آنها اسوه حسنه (و سرمشق نیکویی) بود، برای کسانی که امید به خدا و روز قیامت دارند؛ و هر کس سرپیچی کند به خویشتن ضرر زده است، زیرا خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است». «.. فکفروا وتولوا واستغنی الله والله غنی حمید؛ این بخاطر آن است که رسولان آنها (پیوسته) با دلایل روشن به سراغشان می‌آمدند، ولی آنها (از روی کبر و غرور) گفتند: «آیا بشرهایی (مثل ما) می‌خواهند ما را هدایت کنند؟!» از این رو کافر شدند و روی برگرداندند؛ و خداوند (از ایمان و طاعتشان) بی نیاز بود، و خدا غنی و شایسته ستایش است». ۷ - توجه به غنای پروردگارتوجه به غنای پروردگار، برانگیزنده آدمی به انفاق از مال پاکیزه خود است. «یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض... واعلموا ان الله غنی حمید» جمله و اعلموا ان الله غنی حمید به ما می‌فهماند که باید در انفاق خود بی نیازی و حمد خدای را در نظر بگیریم، که خدا در عین اینکه احتیاجی به انفاق ما ندارد، مع ذلک انفاق طیب ما را می‌ستاید، پس از مال طیب خود انفاق کنید. ۸ - پانویس۹ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «غنای خدا» |